Osmanlı Resim Sanatını Anlamak

Koç Üniversitesi'nin mezunlar derneğinde geçtiğimiz aylarda belirli periyotlarda, önceden belirlenen konularda tarih söyleşileri yapıldı. Tümüne katılamadım ama "Osmanlı Resim Sanatını Okumak/Anlamak" söyleşisini görünce resim sanatında da ilgi duyduğum için katıldım. Söyleşiyi yapan kişi Hacettepe Üniversitesi'nde sanat tarihi alanında öğretim görevlisi olan Sn. Tülün Değirmenci'ydi. Alanına çok hakimdi ve sunumunu da resimlerle desteklemişti. Bu nedenle ben söyleşiden çok memnun kaldım. Anlatılan birkaç hususu size de aktarmak isterim: İlk anlatılan minyatür sanatçısı "Timurlu Ressam" da denilen, Ressam Behzat'tır. Ressam Behzat, en önemli eserlerini Fatih döneminde vermiş bir sanatçıdır, minyatür tarzda eserler verdiği için eserlerinde mekan algısı (perspektif) yoktur, ışık-gölge yoktur ve genelde yaygın bir ışık kullanır. Diğer ressam mahlası Nigari olan Haydar Reis'tir. Nigari 16. yy'da yaşamış, aynı zamanda şair de olduğu için şair biyografilerinde adı geçen bir sanatçıdır. Avrupa sanatından etkilendiği için İslam sanatında büst portre olmamasına rağmen, büst portre yapmıştır. Yeşil (nefti) rengi sıkça kullanır. Avrupa sanatından etkilenebilmiş olması, o dönemde Avrupalı sanatçılara resim yaptıran padişahların koleksiyonlarına ulaşabildiğini gösterir. Kanuni'yi ve oğlu Sarı Selim'i resmetmiştir. Diğer sanatçı Nakkaş Osman'dır. Kendisine klasik dönem resim sanatının temsilcisi de denilebilir. Çizdiği adamları hiyerarşiye göre boyutlandırır, genelde tarih resmedicisidir. Sade bir üslubu vardır ve olay odaklıdır. En önemli eserleri Şehname-i Selim Han ve Zigetvarname'dir. Anlatılan son sanatçı Nakşi Bey'dir. 17. yy'da yaşamış olan Nakşi Bey'in gerçek adı bilinmemektedir. Tarzı nüktedandır ve çizimleri karikatürize edilmiştir. Avrupa ressamlarından etkilenmiştir ve Nadir-i Divan'da resimleri vardır.

Tülün Değirmenci'nin anlattıkları kısaca bu kadar, eğer bu sanata veya sanatçılarına merakınız varsa bu isimler üzerinden çeşitli kaynaklardan aratarak bilginizi arttırabilirsiniz. Ancak size tavsiye edilen kitapları da iletmek isterim: Kültür Bakanlığı'nın Osmanlı Resim Sanatı adındaki kitabı, Derviş Zaim - Cenneti Beklerken ve Salman Rüşdi'den Floransa Büyücü'sü kitabıdır. İyi okumalar!


Not: Sağ ve soldaki resimler Nakşi Bey'in Nadir-i Divan'da resmetmiş olduğu minyatürlerdir. Aşağıdaki minyatürler ise Nakkaş Osman'a aittir.